yağmuru beklerken

güneş batarken ekstra bir romantizme kapılmadığım gibi, sonbahar da bana hüzün müzün vermez.  rüzgar, bulutlar, yağmur sonbaharın tanımı içindedir, ki bana kalırsa insan başka ne ister zıp zıp zıplayan bir neşe için. doğanın, işinde gücünde, bizi şu kadar tınmayan hallerine bir tuhaf yüce anlamlar yüklenerek uyuşturulmaya, bu baskıcı rejime  artık bir son vermenin, doğanın diline kendimizi dilediğimizce, özgürce tercüme etmenin zamanı gelmedi mi! o sisli puslu, siyah beyaz görsellere entelektüel bir derinlikle iç çekmemiz şart mıdır!

:p

derdim şu ya, üşümeyeyim, terlemeyeyim, bana hep bahar olsun.

yatıp, uyuyamayıp, baygın düşüp, iki saat sonra da kalktım işte. uykusuzluk sarhoşluğu içindeyim. arçil'i gönderdim, kahvaltımı yaptım (tartı 52'yi gösteriyor, yaşasın! 54'te dur, diyeceğiz. bakalım).  dün planladığım huzur imgesinin içine yerleşecektim ki... camlar çok kirlenmiş. bu camlarla huzur muzur yapılamaz. hala sabahın körü ve ben elimde bir kova su, bezler, cam sil ve çamaşır suları ile camları silmeye başladım.

gece yatarken üşümenin sınırındayım bu aralar. daha değil, ama üşüyebilirim, bunu göze alamayız. ince yorgana nevresim geçireyim dedim, baktım, sandık odasının kokusu sinmiş, makinaya sığdıramadım. banyoda, küvette şimdi. fıçılarda ayaklarıyla üzüm ezenler gibi çiğnedim. bir radyo kanalında michael jackson filan çalıyordu, hoştu.

şimdi benim bir yürürlükte olan kitabım ve onu resmi olarak okuma programım var, bir de lalettayin seçtiğim kitaplar, şurda burda, bir kaç sayfa okuyup bıraktığım kitaplar. uykum varsa, yorgunsam, okuduğumu anlamak ciddi bir görev değilse ikinci kitapları okuyorum. adorno benim sürekli program dışı yazarım. nedenini bilmiyorum. minima moralia'nın kendisi dayatıyor bunu belki de. bu sabah, eh artık camlar pırıl pırıl, çay demleniyorken, mutfak teras eşiğinde onu okudum. eğlenceliydi çok. şöyle ki:

cüce meyve.- proust nazikti: kendini yazardan daha zeki sanma mahcubiyetinden kurtarıyordu okuru.

- ondokuzuncu yüzyılda almanlar düşlerinin resmini yaptılar; sonuç her zaman sebzeydi. fransızlarınsa bir sebze resmi yapmaları bile yetiyordu, ortaya çıkanın bir düş olması için.

- anglo-sakson ülkelerinde fahişeler, günahla birlikte, getireceği cehennem azabını da ikram ediyor gibi görünürler.

- amerikan manzarasının güzelliği: en küçük diliminde bile, ifade olarak, tüm ülkenin uçsuz bucaksızlığı belirir.

- mülteciliğin anılarında, av eti rostolarının belli bir tadı vardır: hayvan sanki freischütz'ün tılsımlı kurşunlarıyla vurulmuş gibi bir tat.

- psikanalizde sadece abartılar doğrudur.

- mutlu olup olmadığımızı rüzgarın sesinden anlayabiliriz. mutsuz insana evinin korunaksızlığını anımsatır bu ses, onu kuş uykularından, huzursuz düşlerinden uyandırarak. mutlu adam içinse korunmuşluğunun şarkısıdır: öfkeli uğultusunda, artık ona karşı etkisiz olduğunu itiraf eden fısıltıyı da işitir.

- düşlerimizden tanıdığımız o sessiz gürültü, uyanık saatlerimizde gazete başlıklarından saldırır bize.

- efsanenin kıyamet habercisi, radyoda yaşıyor bugün. zorunlu olarak duyurulan önemli olaylar her zaman felaketlerdir. solemn sözcüğü, ingilizce'de hem törensel hem de tehlikeli anlamına gelir. spikerin gerisindeki toplumun gücü, kendiliğinden dinleyicilere yönelmekte, onları hedef almaktadır.

- yakın geçmiş her zaman felaketlerden artakalmış bir yıkıntı olarak görünür göze.

- tarihin eşyada beliren ifadesi, geçmiş azabın dışavurumudur sadece.

- hegel'de öz-bilinç, kendi benliğinden emin olmanın hakikatiydi: "hakikatin doğal toprağı", fenomonolojinin sözcükleriyle. bunu artık anlayamaz hale geldiklerinde de burjuvalarda hiç değilse servet sahipliğinin gururundan doğan bir öz-bilinç vardı. bugünse öz-bilincin tek anlamı, ego üzerinde düşünmenin mahcubiyeti ve iktidarsızlığının fark edilmesidir: kendinin bir hiç olduğunu bilmek.

- "ben" demek birçok insan için daha şimdiden bir küstahlık haline gelmiştir.

- gözünüzdeki kıymık en büyük büyüteçtir.

- en bayağı insan, en yücesinin zaaflarını sezebilir; en aptalı da en zekisinin düşünüşündeki hataları.

- cinsel ahlakın ilk ve tek ilkesi: suçlayan her zaman suçludur.

- bütün, yanlıştır.
adorno-minima moralia, s.51


hmmm...


sonra? sonra yağmur yağmadı. mucize bekleyen sabırlı bir müritmişiz gibi gözlerimiz pırıl parlayan camdan gökyüzüne çevrilmiş, öylece durdu. sonra gözkapakları minimum bir açıyla inip, kurşuni denize ve adaya çevrildi. baktı, baktı, sanki yoğun bir düşünme mesaisinin sonucuymuş gibi, "çok güzel," dedi. ee? e'si, 'güzel olan hiçbir şey hülasa edilemez demiş çünkü valery'...

böyle diyerek odaya, sedire, filme gömüldüm.

the experiment

yönetmen-paul scheuring

oyuncular-adrien brody

forest whitaker

cam gigandet 
maggie grace

film, the experiment. adrien brody, isa bedeniyle çok güzel. piyano filminde de aynen böyle onu ayakta tutan sadece insanlık onuru filanmış gibi hastalıklı bir inceliği vardı ya, seviyorum. bir filme başladığınızda - aynen bir kitabı okumaya başladığınızda olduğu gibi-, neticede bir seçim yapmış oluyorsunuz. film size, ben yaklaşık böyle bir filmim, diyor. sizden tüm o anlamlandırma çabanız için kendi kodlarına uygun bir bakış geliştirmenizi bekliyor. siz filmi, eleştirel bakışınız arkada püruyanık beklerken, önde bir uzlaşma haliyle kabullenmiş, izliyorsunuz. ancak bu uzlaşan yüzey de çok kırılgan ve zaman zaman arkadan, "burası olmamış" gibi bir fısıltı duyuluyor... şşşt, sessiz olalım, film izlemeye çalışıyoruz burda.

filmin inandırıcılık sorunu olması pek de mesele değil aslında. biliyoruz, oyun için, tüm oyuncuların oyunun kurallarına sadakat göstermesi gerek, evet ama filmdeki oyunun kurallarının yarattığı ciddiyet, oyuncuların riayetinde bir olmamışlık var. böyle de olsa film, mesela, full metal jacket filmiyle gayet derinden hissettiğimiz bir meseleyi kendi meşrebince mesele edinmiş.

ondört günlük bir deneye katılma karşılığında, günlük bin dolar vaadedilen bir iş ilanına başvuru yapan erkekler, basit görünen bir takım testlere tabi tutulurlar ve sonrasında yirmialtısı seçilerek bir hapishaneye gönderilirler. aslında bir oyun oynayacaklardır; bir kısmı gardiyan bir kısmı da mahkum olacaktır, bir takım bilim insanları onları gözlemleyecek ve kurallara uyulmaması -özellikle şiddet- durumunda da kırmızı ikaz ışıkları yanacaktır.

film şuna işaret etmek istiyor; kötülük içimizde, doğal köklerimizde saklı. hepimiz vahşi doğanın bir parçasıyız ve şiddete eğilimliyiz. uygun koşullarda şiddet dolu gerçek karakterimiz ortaya çıkar.

hani biz sanırız ki, gündelik gerçeklik içinde neysek oyuz biz. oysa  toplumsal gerçekliğin baskısıyla böyle şeker gibi insanlarızdır, tv de haberleri izlerken usulünce vicdanımız sızlar, komşumuza kibar davranırız, arkadaşlarımız aklı başında, nezih bulurlar bizi, filan. kendimizle gül gibi geçinip gideriz toplumsal gerçekliğe uyarak. bilinçdışımızın belirdiği her durumu da bir sürçme, bir kaçırma, bir şaka, bizimle bağlantısı kurulamaz farazi bir şey olarak algılarız. oysa bizzat bilinçdışımızın bize söylediği şeysek? evet yaa, çok korkunç. kendini ne kadar inceltirsen incelt, ne kadar estetize edersen et, bbc belgesellerinde izlediğimiz o hayvanlardan hiç farkımız yoksa? film zaten bu belgesellerden alıntılarla başlıyor ve derdini hemen de sezdiriyor. hapishane gibi dar alanlar gerçek karakterlerin ortaya çıkmasına, bilinçdışının fışkırmasına izin veriyor zaten. conrad'ın gemide geçen kitaplarında da alasını görüyoruz bunun. filmin hoş yanı, mesela, halim selim, dindar bir adamın (forest whitaker) iktidar sahibi oldukça nasıl zıvanadan çıktığını fena da anlatmaması. sonra o kameraların tanrı'nın gözü olarak sembolleştirilmesi filan... tanrı genellikle müdahale etmez ya, kameranın diğer tarafındakiler de çığrından çıkan olayları hiç engellemezler. adrian brody, tanrı'ya gücenir gibi, "neden bir şey duymuyorsunuz," der başını yukarıya, kameraya çevirerek.

herkes tam anlamıyla hayvanlaştığında,  denekler gerçek kendileriyle karşılaştıklarında, bu kez de rasyonel düzen oyununa dönerken ne hissedecekler? utanç, büyük olasılıkla. utancın iyi bir şey olması, ne pislik yaratıklar olduğumuzun ortaya çıkmasıyla tövbe etmemize imkan vermesi, oyuna, aynı rollerle, aynı replikle dönmemize izin vermesi değil de, şu berbat, sahtekarca, sözümona yüce insanlık söylemlerine son verip, kendimizle üçkağıtsız yüzleşip, insan olmak konusunda daha kararlı olmamızı sağladığı içindir belki. ancak ondan sonra, filmdeki kızın (magie grace) dediği gibi hiç şiddete bulaşmamış, masum yumruklara sahip olabiliriz.

valla biraz şey oldu yazı sanki, havalı. ama niyetim bu değildi... öyle bol keseden laf söylemek de değil. okuduğum, izlediğim her şey, şu dandik film bile bana,  insan olmak çok mühim ve zor bir şey, diyor. samimiyetle, gaza gelmeden, ezbersiz, uyanık, pürdikkat kesilmek lazım sanki insan olmak için. bilemiyorum, karar verdim yazıyı yazarken; akşama bol yoğurtlu mantı yapacağım. erken yatarız böylece ve uykumuz bir düzene girer. kendim de dahil hepimiz, uykusuzluk sarhoşluğu ile zırvalayan şu benden kurtuluruz. edep erkan verir biraz uyku bana da ...  ne o öyle hayvan mayvan... tövbe tövbe.