mektup

sevgili passive apathetic,

Sana burada istediğim sıklıkta yazamıyor olsam da mektup yazmak istediğimde aklımda sen oluyorsun. O beni heyecanlandıran, sözcükleri taşıran mektupların yüzünden değil de sana duyduğum bir çeşit hayranlık yüzünden bu. Sen, önüne çıkan her olayı hiç atlamadan meselene dönüştürüp, canını acıtıncaya kadar düşünüyorsun ya sana çekiliyorum son hız ve sen böyle dürüst bir çabayla yorgunluktan yığılıncaya kadar kafa yorarken yanında olayım istiyorum.

Yanındayım.

Ama nasıl? Senin düşünme biçimin, bu hayatı algılama çaban, bende bir mimari yapı görüntüsü uyandırıyor. Kusursuz bir yapı. Öylesine sağlam ki ve hiç baştan savılmamış ki ince ince uğraşılmış ki, sen canım, hani bir inşaat işçisi başından sonuna kendi yaptığı, yahu her tuğlasını tanıdığı için binanın çatısında korkusuzca, telaşsız dolaşır ya, sen de böyle olacaksın. Şimdi duyduğun kuşkular, endişeler, korkular ne güzel. Ne gerekli, doğru sorular soruyorsun kendine ve yanıtları için nasıl deşiyorsun kendini.

Ölüm konusu canım, benim düşünmediğim bir mesele. Sadece korktuğum. Ölüm der demez annem gelir aklıma. Doğduğumdan beri en köklü korkum annemin bir gün göçüp gideceği bu dünyadan.

(ah canım, ne güzel demişsin mektubunda “göçmek” sözcüğünü. Sen böyle dedin diye göçmek dedim. Ve Passive benim çocukluğumun sözcüğü bu. Biz yaylaya göçerdik ilk yazda ve köylerin küçük, loş bakkalarına girdiğinde burnuna hoş, ılık bir bisküvi kokusu gelir ya, annemin o küp şeklinde bisküvi kutusu yüzünden midir bilmem, göç sözcüğünün bende kokusu öyledir. Öyleyse ölüm -derin bir inanç sahibi olmayı ne çok ama ne çok isterim-, Tanrı’ya göçtüğün, göçerken yanında bisküvi kokulu bir sevinç taşıdığın bir şey olsun. Göç bizim bilinçakışı dedikleri hadiseyle içimize işlemiş bir şey. Ortaasya’dan son gelen kavimlerden olan ailemin ataları yüzünden bir çabuklukla göçmeye ne kadar alışkınız. Ben küçükken abim yüzüme bakıp, “niçin hep endişelisin, biliyor musun?”demişti. “Çünkü, ataların hep göçmüş senin. Yeni bir yer, tanımadığın, tehlikelerle dolu bir yer demektir. Hep dikkat kesilmen gerekir, tehlikeyi gördüğün anda çadırını, kilimleri derhal atlara yükleyip, kaçman gerekir.”)




Çocukluğumda, annemden bağımsızlığımı ilan ettiğim ilk düşüncelerle birlikte, annemi uzaktan seyrettim hep. O, radyonun ibresiyle oynayıp, uygun bir müzik bulup, gündüz uykusuna çekildiği uzun, sıcak yaz öğle sonlarında hangi oyunla uğraşıyorsam uğraşayım bırakır, annemin odasının aralık kapısına gider, onun duvara dönük, yan yatmış, sol kolunu o güzelim kıvrımlı bedenine boyluboyunca uzatmışken sırtına bakar, bakar, bakar… alıp verdiği soluğunun uykunun düzenli ritmine kavuşmasını bekler, o soluğun devam edeceğine ikna oluncaya kadar kapıda dikilir ve sonra endişem biraz olsun yatışmış oyuna dönerdim.

ilk gençlik zamanları, hayatı artık biraz olsun anlamaya başlamış, bir sağduyu kazandırmış olması gerekirken bana, yani annemim birgün ölebileceğini bir şekilde kabullenmem gerekirken, panikle bu fikirden kaçtım. Annemden uzak durdum, o göçtüğünde mahvolmayayım, diye. Ve bu her sevgi ilişkime sirayet etti de hep biraz uzak durdum sevdiğim her adamdan. Doğrudan anlaşılmasına engel oldu sevgimin bu uzaklık ve işte çok sıkıldığım, bir sevgiyi açıklama beklentisi yarattı.

Yazdığım ilk ciddi öykü de annemin ölümüyle ilgili. Bilimin buz gibi sesi, o iktidar sesi değil, ama edebiyat bize bir gerçeği şöyle ya da böyle açıklayabilir. Ruhumuza sızar ve ikna eder bizi. Annemin ölebileceği fikrini kabullenmeyi, bununla yüzleşmeyi ve bu endişeyi yatıştırmayı yazarak ve okuyarak biraz olsun sağladım sanırım. Ama canım, o da ne kadar? Beni anlamaktan bu kadar uzak, hiçbir ortak dilimizin olmadığı, çok, çok az gördüğüm annem, içimde, çok derin bir yerde, o her şeyimin özü olan yerde, yumuşak ama sapasağlam bir duygu olarak nabız gibi atıp duruyor ve kardeşlerim her nasılsa uzak, yabani, soğuk ve sert halime rağmen nasıl da tanıyorlar ki beni, telefon görüşmelerimizde, “annem çok iyi, sakın merak edip kendini üzme,” diye sıkı sıkı tembih ediyorlar. O akıllı dilim, annemin hasta olduğu haberini aldığım konuşmalarda zavallılaşıp kekeliyor; bir çaresizlik, durdurulamaz bir ağlama isteği ile kıvranıyorum.

Canım Passive, ölüm hakkında düşünemem ben senin gibi cesaretle. Senin yaptığın bu yapı çok sağlam, çok düzgün. Benimkinin arka odalarına açılan kapılarda izbelelikle, uçurumla, ayağının altından kayan döşemeyle karşılaşman çok muhtemel. Benim kendi binamın çatısına çıkıp güvenle, korkusuzca dünyaya bakmam neredeyse olanaksız. Sürekli alt katlara gidip oralarda bir takım tamir işlerine girişmem gerekiyor. Bir tekrarlar bütünü hayatım ve cesaretle başlanmış yeni katlar.

Sana bir yerde bahsetmiştim, hani ablam soba başında bize sesli olarak hikayeler okur ve bunlardan biri de Montaigne’nin Denemeler kitabıydı diye ya, kitap evde var mı bilmiyorum, bakmayayım şimdi, ama Montaigne orada, bizi korkutanın ölüm değil de cenaze törenleri olduğunu söylüyordu. Aşırı bir yorum belki ama cenaze törenlerinin ölüm korkusuna yakın kasvetini çok iyi ifade ediyor. Ben Passive, cenaze törenlerinin en neşeli davetlisiyim, en ayıplanan, duruma yakışmayan. Bende tören her nedense, sevdiğimiz ölünün mezarına kadar süren zamanında değil de sonrasında, yıllarca, her gün bir parça ve acıdan kahreden bir şekilde sürer, ama fiili törende asla. Zihnim mahvına neden olacak bu acı için nasıl bir korunma kalkanı ve bedenim bununla başetmek için nasıl bir neşe hormonu salgılıyor bilmiyorum. Ayıp ediyorum cenaze törenlerinde. Hiçbir cenazeye çağrılmayayım ben.




Dur, sana Reha’nın cenaze törenini anlatayım. Kısaca ve fazla acıtmadan. Arçil’in doğumgününde öldü ya Reha, Arçil oradaydı zaten. Ben de ilk uçakla Adana’dan İstanbul’a gelmiş, ertesi gün yani 26 Temmuz’da vapurla Burgazada’ya geçmiştim. Cenaze evi bildiğin gözyaşı ve keder dolu bir evdi. Reha’nın akrabaları nezaketle karşıladılar beni. Reha’nın ağlayan eşine sarılıp, “başın sağolsun,” dedim. “başımız sağolsun dememeye özen gösterdim. Onun büyük acısını bir tarihi karıştırarak bulandırmak istemedim. En büyük acıyı onun çektiği bilgisiyle hareket ettim ve saygımı böyle sundum. Reha’nın, o eski zamanlarda neşe dolu, bir tür şımarıklıkla yaptığı, sevdiği tüm kadınların bulunduğu bir cenaze alayı düşlediğini söylediği o sohbetin hatırına da orda olmam gerekti. Arçil vardı ya o evde, bundan mı bilmem, hafifletmek istiyordum kederi. En kederli, en travmatik anlarda Arçil’le bir oyun kurgusu içinde konuşurum. Doğru yapmıyorum belki böyle ortamlarda bir tür yabancılaştırma etkisi yaratarak, emin değilim. Ama insan çocuğunun bir gerçekle hemhal olması onun için iyi olsa bile bu gerçek çok acı vericiyse müdahale ediyor gerçeğe. Neşeliydim, hatta canım kahkahalar atıyordum insanlarla konuşurken, karşılaştığım arkadaşlarla konuşurken ve duruma tümden ters konularla konuşurken. Neyse. Aşağıya bir pastaneye indik bazı insanlarla, cenaze kaldırıldı bir süre sonra. Kalabalığın içinde sıcakta, Arçil’le sıkıntıyla bekliyorduk. Arçil’e baktım, babasının mezara konuluşunu görsün istemiyordum. “Off… çok sıcak hava, serin bir yerde oturalım mı?” dedim. “Olur,”dedi. Kıyı boyunca yürürken, Reha’nın arkadaşlarından bir gazete yöneticisiyle karşılaştık. Dondurma yiyordu. “Dondurma yer misiniz?” diye sordu. “Yeriz,” dedik hiç kibarlık yapmadan. Kocaman iki külah dondurmayla geldi rengarenk. O bize oranın dondurmasının ne iyi olduğunu anlattı. Ev yapımı dondurmalar Passive’ciğim ne çabuk erir, özellikle de o temmuz sıcağında. Tek derdimiz akıp duran dondurma parmağımıza ulaşmadan yalamak gibiymiş gibi, ciddiyetle, denize bakarak, sessiz dondurmamızı yedik… ben, küçük arçil ve hiç tanımadığımız o şişman, bıyıklı adam…Cenaze alayı sessiz, yokuş yukarı tırmanıyordu.





Ah, Passive şu sıralar bir ölüm duygusuyla başetmeye çalışıyorsun ya, sana iyi mi geliyor bu sözler, kötü mü, emin olamıyorum. Boşver. Boşver beni.

Elimdeki kitabı öyle bir yavaşlıkla okuyorum ki sanki artık okumuyorum da yaşıyorum, kendi anılarım gibi oluyor kitapta geçenler. Kitapta Biff adında bir kararkter var, eşiyle birlikte bir restoran işletiyordu. Biff çok hoş bir karakter ya uzun uzun anlatmayayım. Çok da sevmediğini düşündüğü karısı ölüyor Biff’in. Aylarca pek de düşünmüyor onu ya bir gün her nasılsa karısının kullandığı parfüm şişesini buluyor. Kokluyor ve kokunun geriye getirdiği anılarla serseme dönüyor bir anda. Anılar çok net olduğu için değil de o anılar o kadar tam olduğu için. Sen, ölümle birlikte insanın aslında ne kadar yalnız olduğunu bir kez daha farketmişsin ya, Biff’de ölümün sınırını düşünüyor, belki bu yalnızlık fikriyle. Her gün bir parça sürüyor kokudan kendine. Ve bu onda uyandırdığı anılarla, şimdi geçmişte olduğu kadar bütün bir eşiyle birlikte geçen zaman algısı yaratıyor. Ölünün hatırasını yaşatma fikri belki sevdiğimizi yaşatmanın, yani onunla yaşamı sürdürmenin bir yolu. Ölünün, ölürken ki yalnızlığı ve bizi yalnız bırakışıyla, işte bu yalnızlıkla başa çıkmak için bir yanılgıya bel bağlayabiliriz Passive. Bir gerçekdışılığa sığınabiliriz. Anıların kapısını geleceğe açıp, o ölünün anısının yaşam dolu şimdiye geleceğe akışına izin verip tahammül edebiliriz ölümün korkunçluğuna ve yapayalnız yaşama. Ölüleri elbette hatırlamalıyız.

Biff, karısının hep kullandığı limon saç losyonunu da sürmeye başlıyor saçlarına. Oysa ne çok alay etmiş, küçümsemiş eskiden. Karısında alay ettiği bir takım alışkanlıklara niçin şimdi kendi kapılıyor, dersin? Birini özlemenin bundan daha içli başka bir ifadesi olabilir mi, birini yanında hissetmenin, özlediğin birinin küçümsediğin hatalarını tekrarlayarak onu yanında hissetmenin?...

Sonra Passive kitapta çok ama çok renkli, çok güzel bir sahne var. Öyle hoşuma gitti ki, dün neşeyle zıpladım yerimde. Mutfakta, sedirde okudum kitabı ve deniz nasıl da güzeldi dün. Masmavi ve hiç pus yoktu ya olabildiği genişlikte ve yakında görünüyordu. Hele akşamüstü güneş inanılmaz güzel battı, Ada’nın ışıkları yandı sonra küçük, turuncu, neşeli… Tina kucağımdaydı ve öyle huzurluydu ki güvenle uyuyor, ben hafifçe kıpırdanınca uyanıp yalanıyordu. Bugün sevmedim havayı. Hatta küskünüm. Yine gri ve serin. Tina da kimbilir nerde.




Passive, canım, iyi olmaya çalış ve ölüm hakkında fazla düşünme, ki sen ne dersem diyeyim yola çıktın bir kere inatla devam edeceksin düşünmeye ya, sakınmak istiyorum seni biraz. Her seferinde sana yanlış mektup yazdığım duygusuyla bitiriyorum yazıyı. Her seferinde çünkü aslında bir kocaman, renkli balonla gelip seni uçurup, bir seviç duygusuyla hafifletmek isterken kara kasvet yazılar yazıyorum. Yine de benden bugün böyle bir yazı çıkıyor. Katlanacağız… Ben nasıl katlanıyorsam kendime, işte bu mektupla sen de katlanacaksın bana.

Sevgiler.