kahve sigara, kılık kıyafet, şu bu... resmen uykusuzluk sarhoşluğu

güneş kaçınılmaz olarak ve bir çocuk resminden, iki dağın arasında aniden ve pür neşe doğarken, 53 santime kocaman bir şımarıklığı sığdırarak yine yatağın büyük kısmını kaplayıp, beni kenara itmiş tina'nın uykulu, ne yaparsam itirazsız kabul eder bedenini kucaklayıp, "canım mısın benim, tina?" diye sordum. iki yeşil çizgi bıkkınlıkla açılıp kapandı. "elbette. canımsın," dedim, onu kıvrımının içine yeniden bırakırken.

güneş iyi bir şeydir; önerilerle dolu bir gün inşaa eder, ihtimallerin her birine katacak bir parça neşesi vardır. o halde; davranışlarında yumuşak, kararlarında sert bir insan olalım, yatağı hemen toplayalım, kettle'a kahve suyu koyalım  ve müzik!

bugün pek muhabbetçi bir halim var. şişli'ye kadar gidebilirim bu uğurda. ama çok uzak, güneşi yarı yolda kaybetme ihtimali de var ki, kontağı istediğin kadar çevir, neye yarar,  benzin bittikten sonra. böyle zamanlarda kadıköy çarşısı, dünyaya sevgi dolu bakan bir çizgi romancının neşeyle çizdiği bir  sayfaya benziyor hayalimde. önümdeymiş gibi sayfadaki her ayrıntıyı mutluluklu inceliyorum. öyle ki, üst kattaki gizli atölyede işe erken başlamış, mola verip pencerede sigara içerek sokağı seyreden ayakkabı ustasını, henüz tezgaha dizilmemiş buzlu kasalardaki balıkları, kurabiye kokulu pastaneden çıkan dumanı... manzaraya kendisini de ekleyen oyunbaz çizer gibi her zaman oturduğu pastanenin dışarı çıkarılmış küçük masasında çayını ve sigarasını içip aylakça çevreye bakan kendimi... sonra sayfayı çevirirken bilinci son hız açılan biri gibi kendime evde, mutfakta gelip kahveyi yapıp, sigarayı yakıyorum.  ne harikulade bir gün.

sizinle konuşalım. seviyorum bunu. ve korkarım, sağlıksız denecek kadar da bağlıyım buna. ne konuşsak? eğlenceli bir şey olsun. dün akşam, julian barnes'ın manş ötesi adlı öykü kitabını okurken hoşuma giden bir paragraf vardı, ordan girelim. kilisedeki papaz, hiç deneyimi olmamasına rağmen tenin günahlarından arındırılması kuramından bahsetmek amacında cemaatine. bu kuramı anlatmak için de dolambaçlı bir yol izleyerek dinleyicilerini eksantrik giysiler giymenin tehlikeleri konusunda uyarmak istiyor. 

"bazı kimseler tanrı kelamının gerçek otoritesine karşı çıkıp çoğu kez bir üniforma giymeyi benimseyerek kendilerini ötekilerden ayırmayı seçiyorlardı. işte ménil-montant'ın komünizm benzeri toplumunda sevgiyi simgelemek için beyaz pantolon, çalışmayı simgelemek için kırmızı bir yelek ve inancı simgelemek için de mavi bir ceket giymişlerdi. bu son giysi düğmeleri arkadan iliklenecek şekilde yapılmıştı; çokeşlilik savunucularının kardeşliğin bir kanıtı olarak benimsedikleri bir özellikti bu, çünkü hiç kimse ceketini bir başkasının yardımı olmaksızın giyemezdi. papaz , konuşmasının bu noktasında bir konuyu kutsallık dolu bir sessizlikle geçiştirdi; bu sessizlik sırasında cemaatten bazıları papazın neyi dile getiremediğini doğru olarak tahmin ettiler; çokeşlilik savunucuları, dolayısıyla bir başkasının yardımı olmaksızın soyunamayacaktı.

arka sırada oturan adéele şimdi tamamen dikkat kesilmişti, papazın cüppesinin önündeki düğmelere sanki erdemin ta kendisine bakıyormuşçasına bakıyordu; aynı zamanda da birkaç gün önce gözünün kaldığı pamuklu kızıl bir yeleği anımsamıştı."

giysilerin böyle, hemen her zaman ideolojik bir anlamı oldu sanırım. bizim yakın zamandan hatırladığımız yeşil parkalar gibi. arçil geçen yıl aldığım siyah anorak mont yerine bu yıl yeşil, kocaman bir parka giymek istediğini söyleyince ona bu giysinin bizim tarihimize denk düşen anlamından bahsettim biraz.  komünist olmaya dünden razı olduğundan sabırsızlıkla o yeşil parkanın içine girmek istedi. benim pis bir huyum var; zaman zaman çok didaktik bir anneyim. "ama," dedim, "her insan okumazsa olur da, komünist adamın cahili hiç çekilmez... fikrini savunur durumda olmak için donanımlı olman lazım bi kere. her insanın asgari yaşam standartının sorumluluğunu üstlendiğinden insancıl olacaksın.  yani hem cahil olmayacaksın, hem ruh saflığına sahip olacaksın bu durumda.  en zoru bu. emeğin kutsallığından bolca bahsedeceğin ve bunu demeye hakkın olması için de çalışkan olacaksın, insanların üstünden kolayca para kazanmayı ahlaksızlık sayacaksın... ee, küfür etmeyeceksin, devrimci adam için bir yozlaşma göstergesidir küfür.  bu durumda kişiliğini askeri bir disiplinle örgütleyebilmen gerek o yeşil parkayı giymek için."  eh, bir daha yeşil parka sohbeti geçmedi aramızda:) bu ne ya, her yıl mont mu alınır! istediği botlar için de benzer bir sohbet geliştiriyorum aklımda. böyle böyle ucuz atlatacağız bu yılı;) şaka şaka, o kadar da diil.

biz, kılık kıyafet devrimine sahip bir toplumuz. bunun öncesi de var; onyedinci yüzyılın ortalarında şeyhülislam yahya efendi, hangi kıyafetlerin caiz, hangilerin yasak olduğunu, kimin, ne giyeceğini bir bir yazmış. "... bir husus dahi budur ki bazı derzi kafirleri vardır ki kırmızı yelken takye ve kırmızı arakiyyeler giyerler. müslümanlar bilmezler ki müslüman mıdır, kafir midir bilmeyüb selam virirler, ri'ayet iderler. günahdur, bunlara dahi yasağ olunsa." hmmm...

bizim avrupa ile uyum çabamız daha kırım savaşına 1856 yılına kadar gidiyor. bu tarihten itibaren katibim şarkısının da etkisiyle şehirli erkek kıyafeti avrupa tarzına uymuş, mobilyadan masaya hızla avrupa adabı benimsenmeye başlamış. anadolu halkı yine ilgisiz konuya; yirminci yüzyıla kadar hiç değişmemiş anadolu modası.

abdülhak şinası hisar, çamlıcadaki eniştemiz kitabında - çok şenlikli bir kitap. okumanızı isterim-, garplılaşmak temayülü gösteren cedlerimizin çok çirkin giyindiğini, çünkü bu şeylerin iyisini kötüsünü ayırt edecek bir beğeniye sahip olmadıklarını söyler.

benim giyim tarzım yine başa dönmüş durumda. kavisi düzgün dairesel hareketle mü-kem-mel bir  sıfır yani. kot pantolon, büyük gömlek, kocaman kazak içinde yine en mutlu olduğum o paspal haldeyim. ne etime saplanmış küpelere, ne bileğimden itibaren beni kıskıvrak yakalayan saat kayışlarına tahammülüm var. zaman zaman çekiciliğine kapıldığım alyansı aynı hızlı hareketle çıkardığımı siz de burada müşahade etmişsinizdir:) annemden para istediğimde, "başıma yıldırım düşse, beni koruyacak kuruş yok," derdi, aynen öyle tüm süslerden azat edilmiş durumdayım.

ancak giysi tarihimin kavisli kısımlarında ben de yaratıcı giysi mesaisinde bulundum. geleneksel bir bankanın kurum avukatlığından istifa edip bir reklam ajansında çalışmaya başladığımda en hoşuma giden şey; hayır, yaratıcılık isteyen heyecanlı bir işe  başlamış, daha fazla para kazanmış, bambaşka yaşam biçimlerine, kavramlara, nasıl desem bir tür hafif meselelere sahip gösterişli arkadaşlar edinmiş olmak değildi. artık istediğim gibi giyinebilecektim! minicik etekler altında ökçeli pabuçlar, kocaman küpeler, daracık kotların üstünde el kadar tişörtler... sanki artık özgürlüğümü ilan etmiş; takım elbise üstünde saçımın yan taraflarını arkada tek toka ile tutturup, ağır, kocaman çantayla adliyeye sürüklendiğim kendimi, tek gardrop hareketiyle arkada bırakmıştım. yaşasın! gençlik işte.

giysilerinde yaratıcı bir tarz geliştirmiş, değişik türden kumaşları, renkleri çok marjinal tarzda ama hayret yine de çok uyumlu bir şekilde kombine etmiş kadınları izlemekten çok hoşlanırım hal böyleyken.  giysi seçimlerine, şahsiyetlerinin göstergesi olarak çok önem veren kadınlar, her ilişkide flört ettiği erkeğin beğenisine göre gardrobunu radikal tek bir hareketle değiştirecek kadar cefakar zanaatçılardır:) eski sevgilisinin onu içinde görmeyi sevdiği çiçekli, sevimli elbiseler, keskin hatlı erkeksi tarzı tercih eden yeni sevgilisi ile birlikte, eski fotoğraflar gibi gardrobun dibini boylar.  kadının sonsuz beğenilme arzusunu sekteye uğratan tek zaman dilimi, regl dönemi sanırım. battaniyenin altında, bol pijamalar, upuzun kazaklar, kocaman çoraplar, elinde çikolatası, acıklı bir eski siyah beyaz film izlerken, bir erkeğin bakışına da en ilgisiz olduğu periyodu yaşar. "çekilir misin ya şu televizyonun önünden!" ıyk:)

kadınların ayakkabı düşkünlüğü hakkında ne desem cehaletimi göstermiş olurum, çünkü bende hiç yok. yazın converse, kışın, bildiğin kocaman, dümdüz bot. geçen yıllarda acemi bir blog vatandaşı iken sevgili everfever'in sitesinde, o zamanlar pek moda olan ucu sivri, uzun, kalkık ayakkabıları, birazdan diyeceğim nedeni sezdirir şekilde sevmediğimi ifade etmiş, bir başka yorumcunun hışmına uğramıştım. hiç unutmam, everfever babalar gibi savunmuştu beni. sağolsun. neyse. ayakkabı icat edildiğinde öyle sağı ayrı solu ayrı değilmiş. ikisi de aynıymış. iö 200 yılında başlamış o sağ, sol ayrımı. ayakkabıda ölçü standartı da 1305'te başlamış. bunda da onüçüncü yüzyılda ingiltere'de moda olan 'poulaine' veya 'cornadu' denilen ayakkabının etkisi olmuş. bu ayakkabıların ucu uzatılarak dik durması için içi dolduruluyor veya bağlanıyormuş. otuz santime kadar uzatılan bu bölümler açıkça penis biçiminde yapılıyormuş.  elbette kilise bu moda ile mücadele etmiş bu dönemde ve eh yani avamın onbeş santime, soyluların biraz daha uzun boynuzlu ayakkabı giyebileceği hükme bağlanmış.

şimdi bu penis benzeri ayakkabı konusu aklıma elbette ve derhal bülent somay'ı getiriyor. onun, bir şeyler eksik kitabını okumanızı çok isterim. gülme garantili, süper bir kitap. orada, ilk bölümde penis üstüne epey bir mizah yapıyor ve sonra diyor ki;  

"(...) çünkü (maalesef) iktidarın kapısını açacak olan (kilide girecek olan) anahtar, penis, yani salt biyolojik bir organ değil. onun yunancası, fallus. fallus bir gösterge, görsel olarak penis üzerine kurulmuş, ama her dilde ondan ayrışıp iktidarı gösterir hale gelmiş bir işaret. o da bizde yok. zaten aslında kimsede yok. bazıları varmış gibi yapıyor yalnızca.

'fallus bir eksiğin göstergesidir.' asla sahip olmadığımız bir şeyin göstergesi. biz bazen o şey bizde varmış da sonradan kaybetmişiz gibi yaparız yalnızca. kadın ya da erkek olmamız fark etmez: iki durumda da fallus hep bir eksiğe işaret eder. erkekler biyolojik olarak fallusa benzeyen bir organa sahip oldukları için, "vardı da kaybettim" yanılsamasına düşmeleri daha kolaydır yalnızca.

fallus bir gösterge. polisin elindeki cop, babanın tokadı, abd'nin füzeleri. ama bunların hiçbiri sahibindeki eksiği gidermez: ne polis iktidara sahiptir, ne baba, ne de abd başkanı. o yüzden de çok tehlikelidirler: bir eksiğe sahip olmanın tahammül edilmez farkındalığıyla, ellerindeki nesneleri akıldışı biçimlerde kullanabilirler. bir şey öğrenmesi gerekmediği halde işkence yapan polis, durup duruken tokadı basan baba, beceriksizce güç kullanıp yüzüne gözüne bulaştıran abd, hep o eksiği kapatmaya çalışmaktadırlar.

hiç sahip olmadığımız, sahip ıolmanın nasıl bir şey olduğunu bile bilmediğimiz bir şeyin yokluğu, tekinsiz bir duygu verir bize. yok, ama olsa ne olacaktı? daha mı güzel olacaktım? daha mı akıllı, daha mı zeki, daha mı cazip?

o yüzden de küçük bir kaydırmayla, eksikliğini çektiğimiz şeyin hiç olmamış olduğu bilgisinin üstünü örter, onu bir kayba dönüştürürüz; bir zamanlar sahip olduğumuz, ama şimdi kaybettiğimiz, elimizden alınmış, çalınmış bir şeye.

eh, onu yolda yürürken cebimizden düşürmediğimize göre, mutlaka birileri çalmıştır bizden. koparıp almıştır. o zaman çözüm kolaylaşır: bizdeki eksiği çalan birilerini yaratır, hayatımızın geri kalanını onlara kızarak geçiririz. bu birileri, yahudiler olabilir, müslümanlar olabilir, siyahlarolabilir, enteller olabilir, bizim gibi olmayan herhangi birileri.

keyif hırsızlarıdır bunlar. bizim bilmediğimiz bir şeyleri bilen, hayatımızın sırrına vakıf insanlar. türbanlı kızlara öfkelenenlerimiz, aslında bir yandan damerak içindedir: yazın ortasında böyle bir kılığa girdiğine göre, acaba benim bilmediğim nasıl bir tatmin yatıyor bunun arkasında? mutlaka benden çalınan şey oradadır. bütün siyah erkeklerin penisi kocamanmış. vay alçaklar! şu enteller işe yaramazinsanlar, hep laf, hep laf, konuşmaktan başka bir şey bilmezler. ama bu kadar lafın arasında benim bilmediğim bir şeyi biliyor olabilirler mi? benden esirgenen bir sırrı? kahrolsunlar!
biraz rahatladık mı? hayır sadece biraz ırkçı, biraz bağnaz, biraz anti-entelektüel, biraz hoşgörüsüz olmayı başardık. hayırlı olsun."

dikkatiniz dağıldı, biliyorum. kendimi tutamayıp uzun tuttum alıntıyı çünkü. hep beraber yukarı paragrafa gidiyoruz şimdi ve hep beraber hayret ediyoruz; yüksek topuk ayakkabıları önce erkekler giymiş. zaten o dönemde kadın modası uzun eteği şart koştuğundan ve bu nedenle ayakkabı görünmediğinden, kadınlar için bir ayakkabı modası söz konusu değilmiş.  aurelianus (270-275) erkeklere kırmızı, beyaz, sarı, yeşil ayakkabıyı yasaklamış. osmanlılar'da da ayakkabı renkleri kurallara bağlanmış; müslümanların kavuk ve ayakkabıları sarı, ermenilerin başlık ve ayakkabıları kırmızı, rumların siyah, yahudilerin mavi imiş.

ayakkabı (kuzuların sessizliği filminde de geçer), statü gösterir ve simgesel bir nitelik taşır. çin'de ayakkabı uyum ve denge simgesiymiş ve bir oğul sahibi olma dileğini ifade edermiş. eskiden mahkemelerde kocasının cinsel iktidarsızlığı nedeniyle boşanmak isteyen kadınlar, hakimlere bu durumu anlatmak için ayakkabılarını çıkarırlarmış. demek ayakkabı ve penis arasında ciddi bir analoji varmış tarih boyunca.

başka bir zaman size kumaş çeşitlerini ve ayakkabı isimlerini yazayım. şimdi ne yapalım? gördünüz mü, güneş gitmiş. berbere mi gitsem ben acaba? yoksa çok daha iyisi gitmesem mi?:p

sözü geçen kitaplar: 

. julian barnes, manş ötesi, ayrıntı yayınları, çev. serdar rifat kırkoğlu

. bülent somay, bir şeyler eksik, metis yayınları

. abdülhak şinasi hisar, çamlıca'daki eniştemiz, yky

. ve elbette, kudret emiroğlu, gündelik hayatımızın tarihi, dost yayınları