endiseliperi

KİTAP-ANI
dostoyevski- karamazof kardeşler&yatılı okul

“Kuran’ı, Kant’ı (Mutlak Aklın Eleştirisi),
özellikle onun Felsefe Tarihi’ni gönder bana.
Geleceğim bütün bu kitaplara bağlı.” *


Son romanından sonra, aklındakilerin henüz yirmide birini bile yazmadığını söyleyen bu deha ile 13 yaşımda Türkçe ödevim için seçtiğim "Beyaz Geceler" kitabını saymazsak (saymayalım da. Öğretmenin kuzusu okulun birincisi bana, sanırım ki seçimimi kibirli bularak 60 vermişti öğretmenim.) "Karamazof Kardeşler” kitabı ile tanıştım. Ne zaman? 15 yaşımda. Nerede? Görkemli bir taş binanın bodrum katında.

Üç yıl okuduğum yatılı kız lisesini, düşlerime bile girmeyecek kadar dışımda tuttum. Hakkında, iyi-kötü, gerekli- vahşi hiçbir tanımlama yapmadım, hiçbir iç döküşümde rol vermedim. Her tür eğlenceyi, keyfi, çocuksuluğu reddeden, her saniyesi askeri bir disiplinle linç edilmiş yatılı okul günleri, şimdi, zihnimin, çaba harcamadan unutulanlar dolabında. Ama ne yapsam, gri kış pazarları evden okula dönüş zamanını unutamam. Neyse… Keşke kendimin annesi olsaydım. Osmanlı rabıtası yerler çürümesin diye mazotla ovulurdu... koku buydu. Hemen yanı başımızdaki Seyhan ırmağının kokusunun da karışması lazım ama ayrımsamamışım onu. Sabahları o sevgisiz çan sesi ile uyanmamak için daha erken uyanır, saat 5.00’te inerdim o bildiğiniz gri ranzanın üst katından. Az önce örmüş olsam da saçlarım öyle düzdü ki beni azarlayan müdire hanıma anlatamazdım derdimi, çaresiz azar işitirdim… Donmuş yemekler, Tanrımıza ve ülkemize dualar, sıraya girmeler ve ne yaparsam yapayım hep, hep üşüyerek... her neyse. Bu kış mevsimiydi. Biz yaza döneceğiz.

19 Mayıs töreni için hiç hoşlanmadığım folklör ekibine seçilmiştim. İskelet yapıma bakarak beni müthiş spora yatkın sanan beden eğitimi öğretmenimi sürekli düş kırıklığına uğratıyordum gerçi. Tören provalarından sonra önümde bomboş upuzun bir öğleden sonra kalırdı. Havalar iyice ısınmış, dersler de bitmiş sayılırdı. Karamazof Kardeşler Milli Eğitim Bakanlığı tarafından küçük, sarı kitaplar olarak dört cilt basılmıştı. Öyle hatırlıyorum. Her cildi tek tek almıştım kütüphaneden ve etüd yapmak için kullanılan, bodrum katındaki loş odaya gidip, kalın kara parmaklıkların kare kare aydınlattığı ön sıraya gevşekçe oturup büyülenmiş gibi okuyordum. Bir haftada bitirdim 4 cildi. Dostoyevski çok, çok büyük bir yazar tabi ama sanırım benim de fazla heyecanlı fazla etkiye açık bir yapım vardı. Bende değişenin ne olduğunu anlatamam ama içimde olan bir şey başka bir şeye dönüştü Karamazof Kardeşler'den sonra.

Haftasonu için eve döndüğümde, nasılsa geçti sohbeti. Ben konuşkan, sokulgan, başarısıyla övünen bir çocuk değildim. Ağbim hangisini beğendiğimi, sordu. O salonda kanepedeydi, ben de odaya girmek üzere, kapının önündeydim. “Ne demek istediğini anlamıyorum, iyi bir kitaptı” diyerek içeriye girmeye yeltendim. “Bırak şimdi. 3’ünden, hadi diyelim 4'ünden en çok hangi kardeşi sevdin?” dedi. Suskun, baktım beni rahat bıraksın, diye. “Biliyorum, Alyoşa’yı sevdin, değil mi?” dedi. “Hayır!”dedim. "Hayır!"Alyoşa’yı sevebileceğimi nasıl düşünebilir, öyle… öyle kızlar gibi yumuşak, saf, zayıf, romantik miyim, ben? Ivan mı Dimitri mi dedim, hatırlamıyorum ama ikisi de insanın hayatına az bela açacak tiplerden değildi. Nitekim açtılar da:) Kahkahasından, cevabımın ağbimi şaşırttığını hem de çok hoşuna gittiğini hissettim. Odaya girip kapıyı kilitledim.

*Dostoyevski, Sibirya’ya gönderilmeden önce kardeşine bir mektup yollar ve istediklerini böyle sıralar. Gelecekte yazacağı kitapların ipuçlarıdır bunlar. Atlas Dergisi’nin Eylül sayısı, Dostoyevski ve Rusya’sına ilişkin bir bölüm ayırmış. Biraz dağınık ama yine de hoş detaylarla dolu. Zweig’ın Dostoyevski için yazdığı o olağanüstü şiiri de tekrar hatırlatıyor.

Evine file içinde meyvelerle gelen gururlu ve yorgun babalar gibi bora’da, uğradığı sahaftan aldığı bir-iki hoş kitap, bir dergi ile dönüyor akşamları eve. Bu küçük sürprizler ev halkını oyalarken bora, sevecen ve sessiz dinleniyor.