Londra Manzaraları: Virginia Woolf

Kanepeye uzanmış, ocağa yemeği koymadan ya da yıkanmış çamaşırları asmaya başlamadan önce kolunuzu size en yakın rafta duran kitaba uzatmış ve bu tesadüfi buluşmadan size şaşkınlık veren keyifli birkaç saat geçirmişseniz, planlanmadan, hırsızlama yaşanan bu mutluluk anından daha güzel ne olabilir? Hımm… ısırdığınız sert kabuklu çikolatanın içinden yumuşacık bir çikolatanın akması belki…ya da balkona çıktığınız anda sizi bekleyen bir rüzgarın saçınızı dağıtması… ya da diyelim korkulu bir düşten uyandığınızda dönüp sarıldığınız birinin hatta siz ona dönünce size olabildiğince sıkı sarılan birinin olması.


İnsanın eliyle balık yakalaması kadar güçtür o durumda, o anki keyfine uygun bir kitapla karşılaşması. Ama ben yakaladım: Virginia Woolf, Londra Manzaraları, Alkım Yayınları, Çev. Şenay Kara, 71 sayfa. Virginia Woolf’u başka türlü severim. Tüm o deliliğin, öfkeninin, sinirsel çıkışların, sayıklamaların sonunda böyle sapasağlam, dupduru yazılar yazmasına hayranım. Onun sözcükleri, renkli, ışıklı, akışkan ve bazen de zalimdir. Zalimce yazdığı zamanlarda bile severim onu.

Kitap, Londra yaşamı üzerine altı denmeden oluşuyor. Virgina Woolf, biliyorsunuz, bir Londralı ve çok seviyor Londra’yı. Elbette o zamandan bu zaman çok şey değişti ama Londra’nın ruhunu Virgina Woolf’tan okumak ayrı güzel. Londra olması önemli de değil; bir şehri anlama, sevme biçimini görme açısından da hoşunuza gidecek bir kitap. İnsan kendi şehirlerine karşı da böyle bir bakış geliştirebilir. Ben bir gezi yazarı olsaydım, işte tam da böyle yazılar yazmak isterdim.


İlk makale, Londra rıhtımları. “Ne kadar masalsı, özgür ve değişken görünseler de, sonunda Londra Limanı’nda demir atmayan hemen hiçbir gemi yoktur denizlerde” (s.7) . Thames ırmağında demir atmış gemiler ve mavnalar, dubalar, kıyıdaki kirli depolar… üstünde gök, arkasında deniz görüntüsü ile muhteşem olan gemilerin demir attıkları ve gösterişli şahsiyetlerini yorgunlukla sıyırdıkları andaki hallerini öyle güzel anlatmış ki. Aşağılana aşağılana bir hal olan ticaret hakkında da çok hoş fikirleri var. Mesela şöyle yazmış: “Bir dişten (mamut dişinden bahsediyor) bir bilardo topu yapılır, bir başkası ayakkabı çekeceği olarak işe yarar –dünyadaki her mal sınanmış ve yararına ve değerine göre derecelendirilmiştir. Ticaret, düş gücü sınırlarını zorlayacak kadar yetenekli, yaratıcı ve akıllıdır ve asla yorulmak bilmez” (s.14). Nasıl? Hiç böyle düşünmemiştiniz, değil mi? İşte şu bölüme bayıldım. Dinleyin: “ Vinçleri indirip kaldıran ve döndüren, gemileri denizlerden çağıran biziz – bizim beğenilerimiz, bizim modalarımız, bizim gereksinmelerimiz. Bizim bedenlerimiz onların efendisi. Ayakkabılar, kürkler, çantalar, sobalar, yağlar, sütlaçlar, mumlar istiyoruz ve bunlar bize getiriliyor. Ticaret, içimizde hangi yeni isteklerin ve hangi yeni hoşnutsuzlukların oluşmaya başladığını görmek için kaygıyla bizi izler. İnsan, iskelenin kıyısında durup, vinçlerin, demir atmış gemilerin ambarlarından o varili, bu sandığı, şu balyayı kaldırışını izlerken, kendisini önemli, karmaşık, gerekli bir varlık gibi duyumsar” (s.17). Ne güzel, değil mi?


Bütün makalelerden bahsetmeyecektim size ama şu da ikinci makaleden, Oxford Caddesinde Akış’tan: “Burası, heyecan ve merak uyandıran olayların beslenip büyütüldüğü bir üretim yeridir. Kaldırımda korkunç trajediler yeşerip büyüyor gibidir; kadın oyuncuların boşanmaları, milyonerlerin kendilerini öldürmeleri, yerleşim bölgelerinin daha ağırbaşlı kaldırımlarında bilinmeyen bir sıklıkla olur buralarda. Haberler, Londra’nın hiçbir bölgesinde olmadığı kadar hızla değişir. Geçen insanların sürtünmesi, afişlerdeki mürekkebi yalayıp çıkarıyormuş ve böylece her yerde olduğundan daha çok afiş tüketiliyormuş ve daha yeni baskılardan oluşan yeni afişler her yerde olduğundan daha çabuk isteniyormuş gibidir. Akıl, izlenimleri toplayan yapışkanlı geniş bir tahta parçası olur ve Oxford Caddesi, bu tahta parçasının üzerine, değişen görüntüler, sesler ve devinimlerden oluşan sürekli bir şerit sarar.” (s.21).

Sonra Yazar, Oxford Caddesi’ndeki modern evlerin dayanıksızlığını ve ahlakçıların bu durumu küçümsemesini (çünkü duvarların böyle dayanıksız olması, çağımızın ciddiyetsizliğinin, aceleciliğinin ve sorumsuzluğunun da bir göstergesidir onlara göre) çok güzel anlatır. (Londra’nın ahlakçılarına, bizim eski Türk evlerinin dayanıksızlığının nedeninin, dünyevi zevklerde, zenginliklerde gözümüzün olmamasının ispatı olduğunu söylesek ne düşünürlerdi acaba? Yani bu dayanıksızlığın bir mimari felsefeye denk geldiğini. Ama konumuz gerçekten de bu değil. Geçelim.)

Geçmek istiyorum ama üçüncü makalenin konusu olan Büyük Adamların Evleri’nden de hoş bir alıntı yapacağım. Sonrasını siz kitabı alınca okursunuz artık. “Ve bizi Dickens’ın evine, Johnson’ın evine, Carlyle’ın evine ve Keats’ın evine götüren şey hiç de uçarı bir merak değildir. Biz bu kişileri evlerinden tanırız –yazarların, eşyalarına kendi damgalarını, öbür insanlardan daha silinmez bir biçimde vurdukları tartışılmaz bir gerçek gibi görünüyor. Hiçbir sanatsal beğenileri olmayabilir; ama bu kişiler hep çok daha az bulunur ve çok daha ilginç bir yeteneğe sahip gibidirler- bir eve doğru düzgün yer yerleşebilme; masayı sandalyeyi, perdeyi, halıyı sanki bunları kendi suretlerinde yaratıyorlarmışçasına, kendilerine dönüştürebilme yeteneği” (s.29). Bu noktada The Hours filminden bahsetmek şart oldu. Stephan Daldry’nin yönettiği filmde, Virginia Woolf’un Sussex’teki evinin örneğini (belki de bizzat o evdir, bilmiyorum.)görürüz. Filmi defalarca izlememin bir nedeni de bu muhteşem, evdir. Ayrıca Virginia Woolf Londra Manzaraları makalelerini de Sussex’teki evinde yazmış.

Çok uzattım. Dördüncü makale, Kiliseler ve Katedraller, beşincisi, “Burası Avam Kamarası”, altıncı ve son makale de Bir Londralı’nın Portresi –ki ben bu sonuncusuna bayıldım.

İnce ve çok güzel bir kitap bitince, sanki çok güzel bir yiyeceği, mesela bir adet çikolatayı yemişsiniz de o doyumsuz tadın bitivermesi ile hüzünlenmişsiniz gibi olur. Belki kitabı o an tekrar okumak istersiniz ama kutudan açgözlülükle bir çikolata almak gibidir bu da. Her tekrar, günah bir oburluktur bana kalırsa. (Ve her tekrar yaşamın savurganca harcanmasıdır bir bakıma). Gerçi sonra, yani yeniden karşılaşmanız bir tekrar olmayacak kadar vakit geçtiğinde yine okuyabilirsiniz o kitabı.


Not:

* Çikolatayı çooook fazla sevmem. Ama çok sevilen en yaygın ve sevenleri için oburluk yaratacak yiyecek çikolata olduğu için aklıma çikolata gelir hep. Benim öyle sevdiğim bir yiyecek olsa olsa meyve olur sanırım. Bu da kimsede bir iştah yaratmaz. Böyle yani.

* Hiç aklımda değildi bu kitabı yazmak. Ben size aslında miyazaki'yi yazacaktım. Onu da bu hafta içinde yazarım. Bora'yı uyandırmak için beklerken yazdım bunu. İşte gidip tekrar uyandırmayı deneyeceğim. Ne yaparsan yap ama mutlaka uyandır, dedi ama uyanmamakta da direniyor. Hay allah. Ben gideyim.